كارؤ كاوه
له دەستپێکی ژیانمانەوە پێمان دەڵێن سەرکەوتن و بەدەستهێنانی ئامانجەکانتان پەیوەستە بە هەوڵ و کۆششەکانتانەوە، لەکاتێکدا هەوڵدان بۆ تا سنوورێکی دیاریکراو ڕۆڵی خۆی دەبینێت، ئەوەی دەمێنێتەوە پەیوەستە بە بارودۆخی کۆمەڵایەتی و توانای دەروونیەوە
عەلی وەردی لەم بارەیەوە دەڵێت ( کۆشش و کۆڵنەدان کاریگەریيان هەیە لەسەر چارەنووسی مرۆڤ، بەڵام ئەم کاریگەرییە لە ئاستێکدا دەوەستێت، ئەو کەسەی لە بوارێکدا کۆشش دەکات، کە بێ بەهرەیە یان کەم توانایە، بێگومان چارەنووسی شکستێکی خێرایە و ئەو کەسەی لەبارودۆخێکی نەگونجاودا وزە خەرجدەکات، دەبێت بزانێت هەلی سەرکەوتنی بۆ ناڕەخسێت)
بنەمای (هەر کەسێک ڕێگەیەک بگرێتە بەر، دەگات بە مەنزڵ) هەڵەیە، بنەمای خۆبەدەستەوەدانى تەواو بە قەدەریش بەهەمانشێوە، بنەمای راست ئەو بنەمایەيه کە لەنێوان ئەو دوو بنەما دژ بەیەکەدایە
لەراستیدا واقعی ژیان بەهێزترە لەهەر پلانێک کە عاقڵ دایدەڕێژێت، ئەمەش وادەکات پلانەکان یەک لە دوای یەک بڕووخێن تا وای لێدێت خاوەنەکانیان دەڵێن (بەختمان نەبوو)
بەختی خراپ تەنها كەسانی شكستخواردوو باوەڕیان پێیەتی و دەیكەنە دروشمی ژیانیان، كەسانی سەركەوتووش بۆ جیاكردنەوەی خۆیان لە خەڵكی, دەڵێن ئێمە بە هەوڵ و كۆششی خۆمان گەیشتووینەتە ئەم پلەیە، ڕەنگە هەر ئەم كەسانە ئەگەر بەهۆی گۆڕانی هاوكێشەی ژیانەوە لە خێزانێكی دیكە لە دایكبوونایە، ئێستا ئەوانیش لە لەشكری (بەخت ڕەشەكاندا) بوونایە
چارەنووس و عەقڵیەتی مرۆڤ پەیوەستە بەو سەردەم و شوێن و ژینگە كۆمەڵایەتیيەی كە تێیدا دەژی. عەلی وەردی دەڵێت ئەگەر دە ساڵ زووتر لە دایكبوومایە هەرگیز دەرفەتی ئەوەم بۆ ڕێكنەدەكەوت بچمە قوتابخانە و ببمە كەسێكی ئەفەندی
لەڕاستیدا سەركەوتن ئامانجێكی دەگمەنە، جگە لە ژمارەیەكی كەم لە خەڵكی هیچ كەسێك ناتوانێت بەدەستیبهێنێت، بەبێ گوێدانە ئەوەی لە ناو چ سیستەمێکدا دەژین، چونکە ئەگەر هەمووان بگەنە یەک ئاستی سەرکەوتن ئەوا پێشکەوتنی کۆمەڵایەتی دەوەستێت
بڕوابوون بە یەکسانی لەنێوان مرۆڤەکاندا وەهمێکە تا کۆتایی مرۆڤایەتی بەردەوامی دەبێت
کاتێک زانستی (أصول الفقه) دەخوێنی و دەگەیتە سەر بەشی (الاجتهاد) دەبینی یەکەم مەرج بۆ بوون بە موجتەهید بریتیە لە (الاستعداد الفگری للاجتهاد) واتە بوونی توانایەکی ناوەکی لە کەسەکەدا لە پێش هەموو شتێکدا
ئەمە بۆ زانست و بەشەکانی دیکەی ژیانیش ڕاستە، چەند هەوڵ بدەی بەڵام کە ئەو توانا ناوەکی و دەروونیەت نەبوو ناگەیتە ئامانج، هەروەک چۆن کەسێکی خاوەن بڕوانامەی دکتۆرا لە ئەدەبی عەرەبیدا ناتوانێ شعرێک دابنێت کە خۆی لە پارچە شیعرێکی شاعیرێکی نەخوێندەواری سەردەمی پێش ئيسلام بدات. شاعیرانی ئەو سەردەمە نەخوێندەوار بوون بەڵام شیعرەکانیان بە سەدان توێژینەوەیان لەسەر نوسراون، ئەمە جیاوازی هەوڵ و کۆششە لەگەڵ توانای ناوەکی
(خۆشەویستی)
(مەتەڵی عەشق هەر وەکو مەتەڵ دەمێنێتەوە، عەشق دەروازەیەکی پڕ لە بەدحاڵیبوونە کە ڕێگای دەرچوونی نیە)
کێشەی هەرە سەرەکی مرۆڤایەتی بریتیە لە ناکۆکی لەسەر پێوەرەکان نەوەک ناکۆکی لەسەر (الحق) و (الباطل). لە ڕاستیدا ململانێی ژیان لەسەر بەرژەوەندییەکانە
ئەم پێوەر و بەرژەوەندیانەش هەموو کایەکانی ژیانی مرۆڤی گرتۆتەوە
بۆیە یەکێک لە موعجیزەکانی عەشق، وەڵامدانەوەی مەعشوقە بۆ عاشق
لە ڕوانگەی دەروونشیکارییەوە (لاکان) پێی وایە عەشق هەمیشە دوولایەنەیە. واتە ئەگەر من تۆم خۆشبووێیت، لەبەر ئەوەیە تۆ شیاوێتیی عەشقت تێدایە. چونکە شتێک لەتۆدا هەیە کە ناچارمدەکات عاشقت ببم، واتە مەرج نیە کە تۆ هیچ وەڵامێکت بۆم هەبێت، تەنها بوونی تۆ وادەکات عەشق ببێتە دوولایەنە
بۆ عاشقبوون دەبێت نوقسانییەکەی خۆتت قبوڵ بێت و دان بەوەدابنێت کە پێویستت بە ئەوی ترە، ئەوانەی باوەڕیان وایە بە تەنهایی کەسێکی کامڵن، ئەوە بزانە عەشق نافامن، جاریش هەیە بە ئازارەوە درک بەمە دەکەن و خۆیان قورس دەکەن، بەڵام نە سەرکێشی عەشق ئەزموون دەکەن و نە تامیشیدەکەن. عەشق بەخشینی ئەو شتەیە کە نیتە، عەشق بەخشینی شتێک نیە کە کەسەکە هەیەتی، وەک ماڵی دونیا
ئیبن قەیمی جەوزی دەڵێت (التتیم أخر مراتب الحب)، (التتیم) کۆتا پلەی عەشقە کە مرۆڤ بیگاتێ، لەم پلەیەدا عاشق دەبێتە کۆیلەی مەعشوقەی، بەبێ بوونی هیچ بەرژەوەندییەک لە بەرامبەردا، ئەمەش پەیوەستە بەو ئاستی ئیمانەی کە مرۆڤ دەیگاتێ
ئیمامی غەزالی ئیمان بۆ سێ ئاست دابەشدەکات
١-ئیمانی عەوام
٢-ئیمانی زاهد (المتكلمین)
٣- ئیمانی عارف (العارفین)
دوو ئاستی سەرەتا زۆر جیاوازییان لە نێواندا نیە، بەڵام ئاستی سێهەم ئەو ئاستەیە کە مرۆڤ دەگاتە ئەوەی بەبێ هیچ دەمارگییریەک بڕوانێتە دین و مەزهەب و نەتەوە و لایەنە جیاوازەکانی ژیان، بێگومان ئەمەش پڕۆسەیەکە دەستپێکەکەی گومانە و کۆتاییەکەشی یەقینە، مرۆڤ لە گومانکردنەوە فێری ژیان دەبێت، ئەو ئیمانەی غەزالی باسی لێوەدەکات، ژمارەیەکی کەم لە خەڵکی دەتوانن پێی بگەن، چونکە سروشتی مرۆڤ زۆربەی کات بەرەو دەمارگیری و خۆویستی دەڕوات
یەکێک لە پووچترین ئەو قسانەی لەسەر عەشق دەکرێت بریتیە لە هەوڵدانی بەردەوام بۆ بەدەستهێنانی مەعشوق، مەعشوق پێویستی بە هەوڵدان نیە، وەک حەلاج دەڵێت: دڵی عاشقان ئەو شتانە دەبینی کە چاوی کەسانی دیکە نایبینێت. ئەوەی بە هەوڵدان بەدەست دێت مامەڵەیەکی دونیەوییە نەوەک رۆحی
سەرچاوەکان
١-خوارق اللاشعور أو أسرار الشخصیه الناجحة__الدكتور علی الوردی
٢-دەروونشیکاری (تایبەت بە سيگمۆند فرۆید)
٣- لەبارەی خوو و ڕەوشتی مرۆڤەوە___دیدار لەگەڵ عەلی وەردی
٥-الغزالی__الدكتور أحمد الشرباصی
