میر میرە
بەشی یاسا – قۆناغی دووەم
سنووری بیرکردنەوت فراوان بکە، یاخود بە شێوەیەکی تر ده‌توانم بڵێم سنوور بۆ بیرکرنەوەت دامەنێ. پێش هەموو شتێک با باسی بیرکردنەوە بکەم، با گەورەیی بیرکردنەوەکانی خۆتت پیشان بدەم، تۆ کە ئێستا ئەمە دەخوێنیتەوە بیر لە شتێک دەکەیتەوە، لە بەرامبەردا منیش کە ئێستا ئەمە دەنووسم بیر لە شتێک دەکەمەوە، دەتوانین دەممان دابخەین و هیچ قسەیەک نەکەین لە ژوورێکدا بین بە هیچ جۆرێك دەنگی هەر تیا نەبێت، بەڵام هەمیشە گوێت لە دەنگێکە، ئایا ئەو دەنگە لە کوێوە دێت؟گوێت لێیەتی؟ ئەوە لە مێشک و بیری خۆتەوە دێت، ئەوە خۆتی ئێستا قسە لەگەڵ خۆتدا دەکەیت. كەواتە لەبەرئەوەی بیرکردنەوە بەشێکی وەها گەورەیە لە ژیانماندا و کار لە هەر ساتێك و مامەڵە و گفتۆگۆ و كەسایەتیی خۆمان و بەرامبەرەكانمان دەكات، چ لەسەر ئاستی تاك بێت یاخود كۆمەڵگە، بۆیە دەبێ هەوڵ بدەین کۆنتڕۆڵی بکەین
پێویستە هەریەکەمان بیروڕای جیاواز و تایبەت بە خۆمان هەبێت، بێگومان ناكرێ هەموومان یەك بیر و بۆچوونمان هەبێت، بەڵكوو جیاوازییەكان گرنگیی ئەم ژیانەیان پێكهێناوە، بیركردنەوەی جیاواز دبێته مایەی خوڵقاندنی جۆرەها تێڕوانین و رۆشنگەری لەناو تاكەكاندا. بیهێننە پێش چاوی خۆتان، ئەگەر هەموومان هەمان بیركردنەوەمان هەبوایە، چۆن دەژیاین و لە چ ئاستێكی ژیاندا دەبووین؟
بۆیە هەر بیركردنەوەیەكت هەبوو، هەوڵ بدە دەریبڕیت، بەڵام دەربڕینەكەت بە شێوەیەكی ئاوەزمەندانە و زانستییانە بێت، دەربڕینەكەت بە هەست و سۆزەوە بێت، دەربڕینەكەت پڕ بێت لە بنەما و كەرەستەی بەسوود، هیچ كات ئەو بیركردنەوانەت نەخەیتە ناو گۆشەیەكی داخراوەوە، بە دەربڕین و گفتوگۆكردن، ئاسۆی بیركردنەوەت گەشتر و فراوانتر دەبێت، لەگەڵ ئەوەشدا دەبێ بزانیت ئەو فكر و بۆچوونەت بۆ كێ دەردەبڕی، چونكە پێویستە شێوەی بیركردنەوەكەت لەگەڵ كەسی بەرامبەر ئەگەر نەشگونجێ بەڵام جێی رێز بێت و جێی سوودوەرگرتن بێت، ئەگەر نا ئەوا لەوانەیە كەسی بەرامبەر كاریگەریی نێگەتیڤ بخاتە سەر بیر و بۆچوونەكەت، بۆیە چەندە پێویستە لە دەربڕینی بیری خۆت نەترسی، بە هەمان شێوە پێویستە بزانیت لە لای كێ دەریدەبڕی
كێشەی هەرە گەورە كە رووبەڕووی فكر و بیرووبۆچوونەكان، بە تایبەتی توێژی گەنجان دەبێتەوە، ئەوەیە زۆر جار ئەوانەی لە سەروو توێژی گەنجانەوەن ناتوانن فكری گەنجان قبووڵ بكەن، ئەمەش جۆرێك پێكدادان دروست دەكات كە بەڕای من زۆر جار گەنجەكان تووشی حاڵەتێكی نائومێدی دەبنەوە، ئەمەشیان هەر بەڕای من كارەساتێكە بۆ ئەم توێژە، لە بەرامبەردا زۆر جار توێژی گەنجان توانای وەرگرتنی رەخنەی بەرامبەرەكەی كە توێژی سەروو خۆیانە، نابێت، هەر بۆیە ئەم كێشەیە بۆ هەندێك كەس دەبێتە هۆكاری بێدەنگبوون و دەرنەخستنی بیركرنەوەكانیان، بەڵام هەرچییەك بێت و ئەگەر رەخنە و تێڕوانینی بەرامبەرەكەت لەگەڵ بیرووبۆچوونەكانیشتدا نەیەتەوە، ئەوا نابێت بڕیار بدەیت بیركردنەوەت سنووردار بكەیت، یاخود نەیەڵیت بێتە ناو مەیدانی ململانێی رۆشنبیری و كرانەوەوە
مرۆڤایەتی هەمیشە لە هەوڵی گەشەسەندن و پێشكەوتندایە، كەسایەتیش بەردەوام بووە لە پێشڤەچوون، كەسایەتیی مرۆڤەكان لە شێوەی بیركردنەوەیاندا دەردەكەوێت، هەرچەندە لەوانەیە ئەو بیركردنەوەیە تەواو پێچەوانەی دابونەریت و كولتووری كۆمەڵگەیەك بێت، بەڵام كێ دەڵێت ئەگەر پێچەوانە بوو ئەوا بیركردنەوەكە هەڵەیە؟ ئەگەر هەڵەش بوو ئەوا هەر پێویستە بێتە مەیدانی دەربڕین و گفتۆگۆوە، بە مەرجێك بیركردنەوەكە (رادیكاڵی) نەبێت، چونكە رادیكاڵییەت ناهێڵێت بیركردنەوە واقعبینانە بێت
بیرمەندی فەرەنسی (رینێ دیكارت) باس لە بیركردنەوە دەكات و دەڵێت: ”من بیردەكەمەوە واتا من هەم“، كەواتە هەبوون (وجوود)ی مرۆڤەكانە بەپێی بیركردنەوەیان، ئەگەر بیركردنەوە نەبوایە، (وجوود)ی مرۆڤەكان بە فیزیكی دەمایەوە، بەڵام دوور لە پێشكەوتن و رۆشنەگەری
